Erzurum Kongresini tertip edecen cemiyettir. Erzurum Kongresinde diğer Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerinin, "Şarki Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti" altında toparlanması ile fiilen 7 Ağustos 1919, resmen 24 Ağustos 1919 tarihinde kapanmıştır.
Bütün şer güçlerin devletin topraklarını paylaşmakta olduğu bu dönemde bir çok Müdafaa-i Hukuk ve Reddi İlhak cemiyetleri kurulmuştur.
Bu cemiyetlerden birisi de; Diyarbakır'ın köklü ve kültürlü bir ailesinden olan Süleyman Nazif'in çalışmaları sonucunda, 2 Aralık 1918 tarihinde kurulmuş olan Vilâyât-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti'dir. Bu Cemiyet'in kuruluşu İstanbul'da yayınlanan ve Cemiyet'in yayın organı olan Hadisât Gazetesi'nde şu şekilde yer almıştır:
"Şark vilayetlerinde galip unsurlar Türkler ve Kürdlerin milli hukuklarını müdafa'a azmiyle bazı kültürlü şahıslar tarafından bir heyet teşkil edilmiş ve bu konudaki muamele riyasiyeye ulaştırılmıştır.
Erzurum, Bitlis, Diyarbakır, Sivas, Elazığ, Van vilayetlerinden meydana gelmiş olan şark vilâyetlerinde en ziyade Türkler, daha sonra Kürdler ezici çoğunluğu teşkil ederler. İslami bağ ise aradaki ırk ve lisan ihtilâfını büsbütün yok etmiştir. Bu vilâyetler ahalisi meyanında Osmanlı ailesinden ayrılma arzu ve tasavvur olunamaz. Yeni teşekkül eden Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Heyeti bu hakikati aleme ispat için her vesileyi ihzar edecektir. Mesaisinde başarıya ulaşmasını temenni ederim"
Kurucusu: Süleyman Nazif, Dursunbeyzade Cevat (Dursunoğlu)